Visionair Ruud Veltenaar over kansen en uitdagingen in de gezondheidszorg en ICT

Ter afsluiting van het 25-jarig jubileum van Furore inspireerde filosoof, buitengewoon hoogleraar en trendwatcher Ruud Veltenaar de aanwezigen van Furore’s klantevent met zijn visie over de zorg, technologie en andere maatschappelijke ontwikkelingen. Zelf kijkt hij terug op een plezierige avond met een enthousiast publiek en positieve reacties. Veel relevanter dan dat vindt hij de impact van zijn presentatie op de toehoorders, want dat is waarom hij dit werk doet. Hij vertelt over kansen en uitdagingen in de gezondheidszorg en ICT, maar boven alles over de noodzaak van waardecreatie.

Transitie van diagnose naar preventie

De belangrijkste ontwikkeling in de gezondheidszorg voor de komende jaren is de verschuiving van diagnose en behandeling naar preventie. Ruud Veltenaar noemt het ‘een ernstige weeffout’ dat binnen de huidige gezondheidszorg nog steeds focus ligt op het stellen van de juiste diagnose en behandeling. “Mensen willen vooral niet ziek wórden. Door de focus te verleggen naar preventie kunnen we met minder investering meer sociale waarde creëren. Een eerste goede stap in die richting is gezet met het Nationaal Preventieakkoord, waarbij alle belangrijke stakeholders in de zorg betrokken zijn. Al ligt daar wat mij betreft het accent te veel op bewegen en gezond eten. Natuurlijk is dat belangrijk, maar het grootste gezondheidsrisico van deze tijd is stress. Het ervaren van stress door werk, daling van de welvaart of andere omstandigheden wordt inmiddels als normaal beschouwd, maar – in tegenstelling tot somatische klachten – in 95 procent van de gevallen niet behandeld. Dat heeft enorme consequenties.”

Het fundament van dit probleem ligt volgens Veltenaar in het feit dat veel organisaties hun medewerkers zien als ‘human resources’, die aangestuurd worden door spreadsheets en key performance indicators en niet als ‘human beings’. Hij benadrukt dat het niet normaal is dat mensen elke week weer beter moeten presteren, vanuit het oogpunt van winstmaximalisatie en shareholder value. “In plaats van enkel economische doelen, zouden bedrijven meer moeten focussen op hun bedoeling: het creëren van waarde voor de maatschappij, op financieel, sociaal en ecologisch gebied, zonder (menselijke) waarde te vernietigen.” 

Technologie als facilitator voor transformatie

Technologie is niet de drijvende factor achter de transitie naar preventieve gezondheidszorg, maar wel een belangrijke facilitator. Het maakt het zorgproces efficiënter en effectiever en leidt onder andere tot do it yourself healthcare, waardoor mensen zelf de regie en verantwoording voor hun welzijn krijgen. Dat biedt ongekende kansen, maar verandert ook de relatie tussen zorgverlener en zorgklant.

Nog belangrijker dan de hardware-kant van technologie, zijn de data en het leggen van verbindingen daartussen. Veltenaar vertelt: “De medische kennis verdubbelt elke twee jaar. Dat is voor artsen niet bij te houden met nascholing of het doornemen van literatuurstudies. Kunstmatige intelligentie interpreteert data, legt verbanden en vindt oplossingen voor problemen waarvan we nu nog niet weten dat het een probleem is. Ook kunnen we met behulp van data over genetica en DNA niet alleen gepersonaliseerde medicijnen aanbieden, of advies op maat geven over gezonde voeding, maar krijgen we ook een beeld van de aanleg voor ziektes en kunnen we die zelfs voorkomen.”
 

Positieve gezondheid

Ter afsluiting en passend bij zijn oproep tot waardecreatie, wijst Ruud Veltenaar op het gedachtengoed ‘Positieve Gezondheid’ van Machteld Huber. Hij noemt het een van de meest revolutionaire innovaties van het afgelopen jaar. “Het uitgangspunt van Huber is dat kwaliteit van leven bepaald wordt door een zestal dimensies, waaronder lichaamsfuncties, dagelijks functioneren, mentaal welbevinden en sociaal maatschappelijk participeren. Volgens Huber blijft een mens, hoe ziek ook, altijd nog op een paar onderdelen functioneren en kan hij of zij nog steeds van waarde zijn voor andere mensen. Deze benadering draagt bij aan een positief zelfbeeld en verandert ook de houding van de zorgverlener en de behandeling. Daarmee verdwijnt de klagende patiënt. Ook hier verbetert technologie de kwaliteit van leven. Bijvoorbeeld door de communicatie tussen mensen te optimaliseren, zowel in woord als in beeld en zowel onderling als met de zorgverlening.”